W związku z epidemią koronawirusa przedmiotem szczególnej troski pracodawców stało się zdrowie fizyczne pracowników. By ograniczyć ryzyko rozprzestrzenienia się choroby, część firm wprowadza na większą skalę pracę zdalną, inne codziennie mierzą pracownikom temperaturę. Chroniąc zdrowie fizyczne zatrudnionych nie zapominajmy, że obecna sytuacja stanowi dla nich również duże obciążenie psychiczne.
Poniżej przedstawiamy najważniejsze wnioski z raportu „Bez stresu! Jak wspierać kondycję psychiczną pracowników”, a także zachęcamy do zapoznania się z publikacją.
Odporność psychiczna towarem deficytowym
Jeszcze przed wybuchem epidemii 45 proc. polskich pracowników oczekiwało od pracodawców wsparcia w zakresie profilaktyki problemów zdrowia psychicznego – wynika z cytowanych przez Well.hr badań Grupy BUPA. Skala zainteresowania tego rodzaju wsparciem to efekt obciążeń poznawczych, z jakimi mamy do czynienia we współczesnym środowisku pracy, a także, z rosnącej w Polsce liczby osób z problemami o podłożu psychicznym. W ciągu ostatnich 10 lat wzrost liczby chorych na depresję szacuje się na ok. 30 proc.
Z przeprowadzonego w 2012 r. na zlecenie NFZ badania epidemiologicznego zaburzeń psychiatrycznych polskiego społeczeństwa (EZOP Polska) wynikało, że co czwarty Polak (23,4 proc.) będzie mieć w ciągu swojego życia problemy natury psychicznej, zaburzenia depresyjne, lękowe lub kłopoty z zażywaniem substancji psychoaktywnych. Oznaczało to ponad sześć milionów mieszkańców Polski w wieku produkcyjnym. Według – znacznie mniej optymistycznych – szacunków Instytutu Psychiatrii i Neurologii, już dziś prawie 8 mln osób (jedna czwarta społeczeństwa) cierpi w Polsce na różnego rodzaju problemy psychiczne. Obecna sytuacja może te problemy nasilać.
Na zagrożenie zwracają uwagę we wspólnym Apelu, opublikowanym 12 marca, Polskie Towarzystwo Psychiatryczne i Krajowy Konsultant w dziedzinie psychiatrii, pisząc: „lęk może przenosić się z osoby na osobę analogicznie jak wirus” oraz „osoby doświadczające na co dzień problemów dotyczących zdrowia psychicznego mogą być w obecnym czasie szczególnie podatne na nasilenie się odczuwanych problemów.”
Przez ostatnie lata pracodawcy zrobili bardzo dużo dla zdrowia i kondycji fizycznej pracowników – prywatną opiekę medyczną i kartę sportową oferuje już zdecydowana większość średnich i dużych firm w Polsce. Wspieranie kondycji psychicznej pracowników wciąż jest jednak w naszym kraju zjawiskiem rzadkim.
Pomoc w trudnych sytuacjach
Najbardziej kompleksową formą pomocy oferowaną pracownikom przez pracodawców jest tzw. Employee Assistance Program, który obejmuje zwykle wsparcie psychologiczne, prawne i finansowe. Dostęp do takiego programu oferuje pracownikom m.in. PwC. Alternatywą dla niego jest objęcie pracowników pakietem prywatnej opieki medycznej, obejmującym konsultacje z psychologiem, lekarzem-psychiatrą, seksuologiem czy psychoterapeutą. Wśród firm, które postawiły na takie rozwiązanie są m.in. GSK, SITECH i Roche. Z kolei firma PKN ORLEN otworzyła w Płocku własną Pracownię Psychologii Pracy, świadczącą pomoc psychologiczną pracownikom i ich rodzinom w trudnych sytuacjach życiowych.
Wsparcie zdrowia psychicznego pracowników może przybrać formę konsultacji on-line lub infolinii ze specjalistą. To ostatnie rozwiązanie z myślą o pracownikach uruchomił m.in. SAP Polska. Pracodawca może też informować pracowników o numerach infolinii prowadzonych przez różne instytucje. Tak zrobiła np. firma Stepstone, która udostępniła w Intranecie odnośniki do specjalistycznych poradni, fundacji i telefonów zaufania. Konsultacje online i za pośrednictwem infolinii są szczególnie przydatne w obecnej sytuacji, gdy bezpośredni kontakt z psychologiem czy psychiatrą jest utrudniony lub niewskazany.
Bardzo ważne jest odpowiednie przygotowanie organizacji na sytuację potencjalnego kryzysu psychologicznego. Wielu kryzysom można zapobiec, jeśli udzielimy pracownikowi potrzebnego wsparcia. Warto przygotować menedżerów do rozpoznawania oznak kryzysu psychologicznego w zespole oraz do rozmowy na ten temat z pracownikami. W sytuacji zagrożenia epidemicznego takie szkolenie może być realizowane w formie e-learningu.
Innym rozwiązaniem opisywanym przez ekspertów Well.hr jest tworzenie w firmach grup wsparcia. Pracownicy zrzeszeni w takich grupach dzielą się ze sobą informacjami i wiedzą oraz wspierają się w trudnych życiowych i zawodowych sytuacjach. W wielu firmach w Polsce działają już podobne grupy zrzeszające np. młodych rodziców (np. w Shell Business Operations) lub pracowników niepełnosprawnych (np. w GSK). Praktycznie nieznanym natomiast jeszcze w Polsce rozwiązaniem są wewnętrzne grupy „ratowników psychologicznych”, którzy przeszli odpowiednie szkolenie i pozostają do dyspozycji przeżywających trudne chwile kolegów – można do nich przyjść lub zadzwonić, by porozmawiać o swoich problemach, mając zapewnioną poufność. Rozwiązanie to jest bardzo popularne w Wielkiej Brytanii.
Eksperci Well.hr zwracają także uwagę na potrzebę wdrażania działań profilaktycznych. Bardzo ważne jest, z jednej strony, budowanie świadomości odnośnie do zagrożeń, z drugiej natomiast promowanie zachowań, które pozwalają utrzymać dobrą kondycję psychiczną – podnoszą poziom odporności, uczą racjonalnie gospodarować swoją energią i radzić sobie z emocjami. Firma budowlana PORR szkoli pracowników zatrudnionych na projektach realizowanych z dala od domu z radzenia sobie z rozłąką. PKN ORLEN opracował dla pracowników produkcyjnych specjalny program dotyczący radzenia sobie z uciążliwościami pracy zmianowej. Pracownicy PwC mają dostęp do szkoleń mindfulness podnoszących ich efektywność osobistą i odporność psychiczną. Możliwości jest dużo, ważne, by formy wsparcia wynikały z potrzeb pracowników oraz ze specyfiki pracy i ryzyka psychologicznego, na jakie są narażeni.
Zaburzenia psychiczne są ogromnym obciążeniem dla pracownika, zwłaszcza gdy idą w parze z pogorszeniem stanu zdrowia fizycznego. Stanowią jednocześnie wysoki koszt dla pracodawcy. Zdaniem ekspertów Well.hr firmy powinny wspierać zdrowie psychiczne pracowników nie tylko ze względu na dobro ludzi, których zatrudniają, ale także by poprawić swoje wyniki finansowe. W Polsce jeszcze nikt nie próbował oszacować bezpośrednich kosztów ponoszonych przez biznes w związku z chorobami psychicznymi. W Wielkiej Brytanii wyliczono, że sięgają one rocznie 45 miliardów funtów.
Dr Małgorzata Gałązka-Sobotka, Dziekan Centrum Kształcenia Podyplomowego Uczelni Łazarskiego, podsumowała w publikacji, jak ważna jest rola pracodawców w dbaniu o kapitał zdrowia psychicznego swoich pracowników:
W chwili urodzenia każdy człowiek otrzymuje określony kapitał zdrowia, który ulega ciągłej deprecjacji. Szczególnym zagrożeniem są niezdrowy styl życia, stres, zła dieta, niska aktywność fizyczna i zanieczyszczenie środowiska. Utrata zdrowia przejawia się zarówno w sferze fizycznej, jak i psychicznej. Z danych epidemiologicznych wynika, że choroby psychiczne stanowią największe obciążenie dla systemów opieki zdrowotnej i społecznej. Kondycja mózgu powinna być przedmiotem szczególnej troski, zarówno na poziomie jednostki, pracodawcy, jak i państwa.
Działania na rzecz zdrowia mózgu i dobrostanu psychicznego powinny obejmować szeroko rozumianą edukację, działania profilaktyczne i mechanizmy wczesnego reagowania na pierwsze objawy choroby, jak również skuteczne leczenie. Szczególną rolę w tym procesie odgrywają pracodawcy i środowisko pracy. W wielu branżach o przewadze konkurencyjnej firmy decyduje zdolność do pozyskania i utrzymania kapitału ludzkiego. Pracodawcy, którzy zapewnią pracownikom poczucie zadowolenia i spełnienia, określane jako wellbeing, będą wygrywali w rywalizacji o talenty i najbardziej wartościowych pracowników. Narzędzi i metod aktywnego dbania o zdrowie psychiczne jest bardzo wiele, a gotowość do inwestowania w nie jest wyrazem odpowiedzialności i świadomości roli pracodawcy w procesie zarządzania kapitałem zdrowia.
Raport Well.hr powstał w oparciu o analizę najnowszych badań dotyczących programów wsparcia zdrowia psychicznego pracowników oraz dobrych praktyk pracodawców. Można w nim znaleźć wiele inspiracji, dotyczących dbałości o zdrowie psychiczne, zarówno z kraju, jak i ze świata.
Partnerami raportu są firmy PwC, PKN ORLEN oraz Grupa LUX MED. Patronami merytorycznymi raportu są: Krajowe Centrum Promocji Zdrowia w Miejscu Pracy, Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy, Polskie Stowarzyszenie HR Business Partner oraz Polski Instytut Mindfulness.
Raport „Bez stresu! Jak zadbać o kondycję psychiczną pracowników?” jest dostępny nieodpłatnie na stronie well.hr