W związku ze zbliżającym się Międzynarodowym Dniem Mediacji, który w tym roku przypada 18 października, zapraszamy do lektury tekstu przybliżającego istotę tej metody rozwiązywania sporu. Materiał został opracowany przez Polskie Centrum Mediacji, partnera merytorycznego studiów podyplomowych Mediacje rodzinne i karne, a także Negocjacje i mediacje biznesowe realizowanych na Uczelni Łazarskiego.
Mediacja, która jest prowadzona poza sądem, daje możliwość rozmowy o problemach i konfliktach w neutralnej, a nawet przyjaznej atmosferze, sprzyjającej swobodnym wypowiedziom stron oraz rozładowaniu emocji. Mediacja bowiem, jak to określa ekspert Europy Rady Europy ds. mediacji i sprawiedliwości naprawczej Martin Wright, to proces ludzki, nie sądowy, który unowocześnia proces karny i budzi szacunek dla sprawiedliwości.
Mediacja jest pomocna we wszelkich problemach i sporach między ludźmi. Prowadzona jest zarówno w sprawach sądowych, jak i prywatnych – zgłoszona przez strony, które nie radzą sobie już z problemami i konfliktami. Między innymi w sporach rodzinnych, pracowniczych, rówieśniczych, sąsiedzkich, gospodarczych, szkolnych, oświatowych.
Mediacja sądowa jest prowadzona sprawach karnych i z nieletnimi sprawcami czynów karalnych. Instytucja mediacji ofiara – sprawca, jako forma sprawiedliwości naprawczej, powstała z potrzeby zadośćuczynienia pokrzywdzonemu za wyrządzoną szkodę i doznaną krzywdę. Złamanie prawa wyrównuje się poprzez naprawienie szkody, a pokrzywdzony w aktywny sposób uczestniczy w podjęciu decyzji – ważne są jego problemy i potrzeby. W trakcie mediacji zwraca się szczególną uwagę na zrozumienie przez sprawcę krzywdy jaką wyrządził osobie pokrzywdzonej oraz na wzięcie przez sprawcę odpowiedzialności za naprawienie szkody i zadośćuczynienie. W sprawiedliwości karnej punktem zainteresowania jest głównie przestępstwo i przestępca, nie ma tu wiele miejsca dla pokrzywdzonego. Łamanie prawa wyrównuje się poprzez ukaranie sprawcy. Zadośćuczynienie dla pokrzywdzonego jak i jego oczekiwania i potrzeby w ogóle nie są brane pod uwagę, nie ma na nie miejsca w procesie karnym.
Czym jest mediacja?
Mediacja to rozmowa stron, w trakcie której dąży się do rozwiązania konfliktu i znalezienia porozumienia pomiędzy stronami sporu. Porozumienie mediacyjne wypracowane przez strony w obecności mediatora jest akceptowalne i satysfakcjonujące dla obu stron konfliktu.
Czym nie jest mediacja?
Podczas mediacji nie musi dojść do pojednania (oczywiście może, ale celem mediacji nie jest pojednanie osób, ale pomoc w dojściu do porozumienia). Mediacja nie jest poradnictwem, doradztwem, terapią. Mediacja nie jest sądem ani arbitrażem (mediator nie rozstrzyga sporów).
Z jakim problemem można zgłosić się do mediacji?
Mediacja jest procedurą, której można poddać każdy rodzaj sporu. Jedynym warunkiem jest wyrażenie dobrowolnej zgody na udział w niej przez strony konfliktu.
Jak zgłosić sprawę do mediacji?
Skontaktuj się z profesjonalnym mediatorem i zapytaj o bezpłatną poradę i pomoc.
Dlaczego – zamiast do sądu – warto zgłosić się do mediatora?
Mediacja umożliwia aktywne i odpowiedzialne uczestniczenie w rozwiązaniu swojego konfliktu sądowego, ponadto może zapewnić osobie pokrzywdzonej satysfakcjonującą ugodę, zadośćuczynienie, a sprawcy ugodę, która –biorąc pod uwagę powyższe właściwości – zostanie przez niego zaakceptowana. Mediacja daje możliwość szybszego, tańszego i skuteczniejszego rozwiązania sporu (wysoką skuteczność gwarantuje wypracowanie i uzgodnienie warunków wzajemnego porozumienia przez samych uczestników sporu).
Ile czasu trwa mediacja?
Każda mediacja rozpoczyna się od posiedzenia wstępnego (mediator z każdą ze stron indywidualnie, czas trwania: do 1 godziny). Kolejnym krokiem są posiedzenia mediacyjne mediatora i obu stron wspólnie (czas trwania: do 2 godzin). Zazwyczaj potrzeba do 3 lub 5 posiedzeń wspólnych, aby zakończyć daną sprawę.
Czy mediator poda mi gotowe rozwiązanie problemu?
Nie. Mediator prowadzący proces mediacji ułatwia stronom dojście do porozumienia poprzez tworzenie bezpiecznej i poufnej atmosfery, jest neutralny – nie narzuca swojego punktu widzenia i swoich rozwiązań, jest bezstronny – dba o równowagę/równorzędność stron w trakcie całego procesu.
Jakie zasady obowiązują w mediacji?
Polskie Centrum Mediacji opiera swoje działania na zasadach Kodeksu Etyki Mediatora, według którego mediator przede wszystkim zważa na dobro stron, kierując się zasadami dobrowolności, bezstronności, neutralności, poufności, akceptowalności, bezinteresowności, profesjonalizmu i szacunku.
Co to znaczy, że mediacja jest dobrowolna?
Uczestnicy mediacji dobrowolnie biorą udział w mediacji, na pierwszym spotkaniu obowiązkiem mediatora jest odebranie od stron dobrowolnej zgody na mediację. Strony mogą wycofać się na każdym etapie postępowania mediacyjnego. Mediator nie może wywierać żadnej presji, aby nakłonić strony do udziału w mediacji. Jednocześnie wiąże się to z przystąpieniem do mediacji w dobrej wierze i dobrowolnym wypełnianiem wszystkich przyjętych na siebie w trakcie mediacji zobowiązań.
Czym jest poufność w mediacji?
Wszystko, co jest poruszane na spotkaniu informacyjnym i posiedzeniu mediacyjnym jest poufne. Mediator nie ujawnia tego, co usłyszał osobom prywatnym ani instytucjom. Efektem pracy mediatora ze stronami jest spisana ugoda i protokół lub sprawozdanie. Protokół lub sprawozdanie zawierają jedynie informacje o tym, kto brał udział w mediacji, ile było spotkań mediacyjnych, gdzie się odbywały (a jeżeli któraś ze stron zrezygnuje z mediacji – zamieszczana jest jedynie informacja, że jedna ze stron wycofa się z mediacji). Mediator nie zamieszcza nigdzie informacji o przebiegu mediacji.
Na czym polega bezstronność i neutralność mediatora?
Mediator jest strażnikiem procedury mediacyjnej, dlatego nie staje po żadnej stronie. Nie wyróżnia żadnej z nich. Strony w mediacji mają równe prawa i są jednakowo traktowane. Respektując godność stron mediator umożliwia im odnoszenie się do siebie z szacunkiem. Mediator jest neutralny co do przedmiotu sporu i znalezionych rozwiązań, kwestia jak rozwiązać spór należy do stron. Mediator pomaga te postanowienia urealnić i ukonkretnić. Nie narzuca stronom własnych rozwiązań (nawet gdyby uznał je za lepsze), swojego światopoglądu i wartości.
Do czego odnosi się zasada akceptowalności w mediacji?
Zasada akceptowalności odnosi się do osoby mediatora, a także do reguł i zasad mediacji. Mediacja może się odbyć jeżeli dany mediator zostanie zaakceptowany przez obie strony. Nikt nie ma prawa narzucać wyboru mediatora, każda ze stron ma prawo poprosić o zmianę mediatora. Proces mediacji kieruje się też pewnymi regułami i zasadami. Zostają one ustalone na początku wspólnego posiedzenia i zaakceptowane przez wszystkich uczestników mediacji. W przypadku braku akceptacji reguł i zasad mediacja nie może być przeprowadzona.
Kogo dotyczy zasada bezinteresowności?
Zasada bezinteresowności dotyczy mediatora, który nie może wykorzystywać kontaktu ze stronami dla własnych korzyści, nie może mieć żadnego osobistego interesu z faktu zawarcia lub nie zawarcia ugody.
Na czym polega i kogo dotyczy zasada profesjonalizmu w mediacji?
Zasada profesjonalizmu dotyczy oczywiście mediator i mówi o tym, że powinien on ukończyć specjalistyczne szkolenia z mediacji, ale także stale poszerzać swoją wiedzę i umiejętności posługiwania się nimi zgodnie z dobrem i interesem stron.
Czy możecie jeszcze wyjaśnić zasadę szacunku w mediacji?
Zasada szacunku dotyczy wszystkich: mediator szanuje godność stron i dba, żeby strony odnosiły się do siebie z szacunkiem. W trakcie mediacji rozmawia się o zachowaniu i decyzjach ludzi, a nie ocenia się ludzi.
Autor: Polskie Centrum Mediacji
Wszystkich zainteresowanych zapraszamy do zgłębienia zagadnienia mediacji w toku studiów podyplomowych Mediacje rodzinne i karne, a także Negocjacje i mediacje biznesowe.